La Mancha’lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote
Klasik nedir, diye sorulduğunda en kısa cevabım; “eskimeyendir” oluyor. Bir eser, yayımlandığı çağda çok popüler olabilir. Nedeni de şansa, rastlantıya veya başka bir sebebe bağlanabilir. Cervantes, tiyatro alanında buna güzel bir örnek verdikten sonra Don Quijote’yi şöyle konuşturuyor: “…ama bu onların başarısını, herkesin hoşuna gitmelerini engellemedi. Yani kabahat zırvalık isteyen yığınlarda değil, başka şey temsil etmeyi bilmeyenlerde.” (Don Quijote I, Yapı Kredi Yayınları, s.410) Çağımızda böyle “zırvalıkları” sergileyenlerin verdikleri cevap, “halk bunu istiyor” oluyor. Sanki daha fazlasını verebileceklermiş gibi. Eğer eser, kendi çağını aşıyor, on yıllar hatta yüzyıllar ötesindeki kuşaklara ulaşıyorsa, haksız üne kavuştuğunu söyleyebilmek güçtür.
Miguel de Cervantes Saavedra’nın ölümsüz eseri Don Quijote, iki kitaptan oluşuyor. Birinci kitabın basıldığı 1605 yılından tam on yıl sonra ikincisi basılıyor. O güne kadar yazılmış şövalye kitaplarının hicvedilmesinin amaçlandığı söyleniyor ki bunda çok başarılı olduğuna hiç şüphe yok. İlk kitapta; ‘Binbir Gece Masalları’ etkisini hissettiğimi oldu ama rastlantı da sayabiliriz. Yine ilk kitapta, handa geçen olaylardaki rastlantılar, derdini anlatan herkesin aradığını da bulması, gerçekçiliği zedeleyecek oranda fazla. Sanço Panza’nın eşeğinin kaybolması-bulunması kısımlarının atlanması ikinci kitapta ustalıkla telafi ediliyor. Yapılan eleştiriler göz önüne alınarak ikinci kitap çok daha ciddi ve temkinli hazırlanmışa benziyor.
Okuyanlar bilecektir, okuyacaklar da görecektir; birinci kitapta 388-389. sayfalarda leğenin tolgaya, semerin koşuma dönüşümü, aşılmazı zor bir ustalıkla işleniyor. Felsefe ve psikoloji tartışmalarında kendisine yer bulmasına hiç şaşırmıyorum.
Anlatım dili için ne söylenebilir? Buzda kayar gibi gidiyor. Uzun diyaloglara rağmen neredeyse hiç aksamadan; sıkmadan ve yormadan okunuyor. Tabi Roza Hakmen’in güzel çevirisinin katkısından söz etmeliyiz.
La Mancha’lı Yaratıcı Asilzate Don Quijote
Miguel de Cervantes Saavedra
Çeviri: Roza Hakmen
Yapı Kredi Yayınları